Мақолада инновацион ривожланиш шароитида ҳуқуқни қўллашда прогнозлаш ва бунда моделлаштириш усулининг мазмуни-моҳияти, мақсади, босқичлари, ҳуқуқий вазиятнинг илмий асосланган моделини яратиш масалалари таҳлил этилади. Юридик амалиётни моделлаштиришнинг табиати ва хусусиятлари очиб берилади. Ҳуқуқий вазиятни моделлаштириш пухта прогнозга таянгандагина самара бериши исботланади.
This article provides information about innovation pedagogical technology,innovative technology, interactive methods and their differences from other methodology.
Тадқиқот объекта: оммавий ахборот воситалар тили.
Тадқиқот мақсади: оммавий ахборот воситалари тилининг нутқ маданиятини меъёрий, коммуникатив ва этик аспектларда тадқиқ килишдан иборат.
Тадқиқот методлари: диссертацияда куйидаги методлардан фойдаланилди: лингвистик тавсиф методи, семантик-стилистик метод, компонент тахлил методи, матн билан боғлиқ тахлил, киёсий метод, акустик анализ (радио ва телевидение) методи, ижтимоий сурок методларидан фойдаланилган.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: нутк маданиятининг меърий, коммуникатив ва этик аспектларида оммавий ахборот воситалари ( газета, телевидение ва радио) тили илк бор монографик тадқиқот объекта сифатида тадқиқ этилди; оммавий ахборот воситалари тили ва нутқ маданияти масалаларини тилшуносликда ўрганиш принциплари аниқланди; нутқ маданиятининг замонавий концепцияси ёритилди ва оммавий ахборот воситалари талида нутк маданияти намоён бўлишининг ўзига хос хусусиятлари кўрсатилди; замонавий ОАВ тилининг хусусиятлари тахлил этилди; оммавий ахборот воситалари тилининг миллийлиги очиб берилди; газета тилининг социопсихолингвистик ва функционал-коммуникатив хусусиятлари ўрганилди; газета тилининг экспрессивлиги ва ундаги нутқий-маданий баҳоси аниқланди; телевидение ва радио тилининг хусусиятлари ёритилди ва уларнинг экспрессивлиги, нутқий-маданий баҳоси аникланди; оммавий ахборот воситаларида нутк маданиятининг меъёрийлик аспектида тадқиқ қилинди; оммавий ахборот воситаларида нутк маданиятининг коммуникативлик аспекта ёритилди; оммавий ахборот воситаларида нутк маданиятининг этик аспекта тахлил этилди; оммавий ахборот воситалари талида нутк маданияти аспектларининг ўзаро боғликдик жиҳатлари очиб берилди.
Амалий ахамияти: тадқикот натижаларидан умумий ва ўзбек тилшунослиги, нутк маданияти, услубият ва матн тахлили, социолингвистика, психолингвистика, риторика ва журналистика йўналиши бўйича машғулотлар ўтказишда, диссертациялар, монографиялар, дарсликлар, ўқув қўлланмалар ёзишда фойдаланиш мумкин.
Татбиқ этиш даражаси: Диссертация иши натижалари ва материалларидан Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университетининг халқаро журналистика факультета, Ўзбекистон Милий университетининг ўзбек тилшунослиги (нутқ маданияти ва нотиқлик санъати йўналиши) кафедрасида “ОАВ тили, услуби”, “Матбуот тили, услуби”, “Электрон ОАВ тили, услуби”, “Оммавий онгни шакллантиришда ОАВ тилининг ўрни”, “Нутқ сифатлари”, “Нутқ маданияти асослари” фанлари ва курслари бўйича маъруза ва амалий машғулот дарсларини олиб боришда кенг фойдаланилмоқда.
Қўлланиш сохаси: умумий ва ўзбек тилшунослиги, социолингвистика, психолингвистика, услубият, нутк маданияти асослари, нотиқлик санъати.
Тадқиқот объекти: мулоқот шахсини вокелантирувчи бадиий диалог.
Тадқиқотнинг мақсади: мулоқот шахси намунасини унинг бадиий диалогда воқеланган когнитив дискурсив хусусиятларидан келиб чиққан ҳолда шакллантириш.
Тадқиқот методлари: тавсифий метод, стилистик анализ, коммуникатив-прагматик метод, когнитив моделлаштириш методи, параметризация методи, инференция методи, маданиятлараро қиёслаш методи.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: 1) мулоқот шахсининг модели семантик-стилистик, коммуникатив-прагматик, лингвокогнитив ва лингвомаданий сатхлар йиғиндиси асосида аниқланди; 2) бадиий дискурсда «ажратилганлик» когнитив тамойилиини амалга оширувчи мулокот шахсининг семантик-стилистик ва прагматик кўрсаткичлари ўрганилди; 3) мулокот шахси унинг когнитив моделини белгиловчи концептуал белгилар асосида тадкик қилинди; 4) Мулокот шахси тадқиқ қилинаётган муаммолар доирасига бадиий диалогда маданий концептларнинг воқеланиши ва унинг миллий-маданий ўзига хослиги, алоҳида намаунавий турларини фарқлари масалаларини хам қамраб оладиган лингвокултурологик ёндашув асосида ўрганилди.
Амалий ахамияти: тадқикот иши натижаларидан матн интерпретацияси, когнитив лингвистика, стилистика, лингвокультурология фанлари бўйича маъруза ва семинар машғулот дарсларнини ўтказишда, диссертациялар, дарсликлар, ўкув қўлланмалар ёзишда фойдаланиш мумкин.
Татбиқ этиш даражаси ва унинг самарадорлигн: Тадқикот натижалари олий ўкув юртларининг инглиз филологияси факультетларида стилистика ва матн тахлили, қиёсий стилистика, матн лингвистикаси, когнитив тилшунослик фанлари бўйича маъруза ва амалий машғулот дарсларини олиб боришда қўлланилмоқда.
Қўлланиш соҳаси: умумий тилшунослик, когнитив лингвистика, матн интерпретацияси, лингвокультурология, гендер лингвистикаси.
Ишнинг максади: Сплайн - функциялар асосида сигналларни кайга ишлаш ва тиклаш жараёнларини моделлаш усулларини тадқиқ килиш, алгоритмларини ва дастурий мажмуасини ишлаб чикиш.
Тадкикот мстодлари: олиб борилган тадкикот усулларига функционал тахдил назарияси, умумлашган спектрал усуллар, каторлар ва матрицалар назарияси, сплайн функциялар назарияси ва моделлаш, параллел хисоблаш жараёнлари назарияси ва чизикли тенгламаларни ечиш усуллари киради.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: бир ўлчовли ва кўп ўлчовли сплайнлар асосида сигналларни тиклаш усуллари ва коэффициентларни хисоблашнинг самарали алгоритмлари таклиф килинди; ракамли сигнал процсссорларини кўллаш оркали сплайн - функциялар усуллари билан сигналларни кайга ишлаш жараёнларини моделловчи алгоритмлар ва дастурий мажмуа ишлаб чикилди; рельсларнинг эксплуатацией мустаҳкамлигини аниқлаш, бахолаш ва тахдил килиш сплайн методи таклиф килинди.
Амалий аха.мияти: Blackfin оиласидаги ракамли сигнал процессорларига кўлланиладиган сигналларни тикловчи дастурий воситалар ишлаб чикилди; кубик базисли сплайн асосида параллел ҳисобловчи структура таклиф килинди; сплайн - функциялар мстодлари асосида сигналларни тиклаш жараёнларини моделловчи дастурий мажмуа яратилди.
Гадбик этиш даражаси ва иктисоднй самарадорлиги: диссертация ишининг асосий назарий ва амалий натижалари «Узбекистон темир йўллари» давлаг акциядорлик темир йўл компаниясида тадбик килинди. Жами иктисодий самарадорлик йилига 26 млн. сўмни гашкил килади.
КЎлланиш сохаси: диссертация ишида ишлаб чиқилган усуллар. алгоритмлар ва дастурий воситалар фаннинг геофизика, экология, сейсмология ва радиолокация сохаларида сигналларни кайга ишлашда, хамда темир йўл тизимларида рельсларнинг мустаҳкамлигини бахолаш масалаларида ишлатилиши мумкин.
Тадқиқот объекти: рус ва қорақалпоқ тилларининг консонантизм тизимлари ва артикуляцион ўтиш типлари.
Ишнинг мақсади: ундошларнинг ҳосил бўлиш ўрнига кўра артикуляцион ўтишлар ва уларни тўлдирувчи икки аъзоли консонант бирикмаларнинг рус ва қорақалпоқ тилларида сифат ва миқдор хусусиятлари жиҳатдан ундошларнинг қаттиқ-юмшоқлигини (рус тилида) ва сингармоқаттиқ-сингармоюмшоқлигини(қорақалпоқ тилида) ҳисобга олган ҳолда ўхшашлик ва ноўхшашлик томонларини очиб бериш.
Тадқиқот методлари: лингвистик тасвир методи, компонент таҳлил методи, қиёсий метод, лингвостатистик таҳлил методи.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: 1) илк бор рус ва қорақалпоқ тилларида просодик доминантлар: урғу (рус тилида) ва сингармонизмни (қорақалпоқ тилида) ҳисобга олган ҳолда ушбу тилларнинг қиёсий тадқиқоти амалга оширилди; 2) рус тилининг ундош фонемалари ва қорақалпоқ тилининг сингармофонемалари товушлар ва сингармотовушлар мажмуаси сифатида қиёсий таҳлилга тортилди; 3) ҳосил бўлиш ўрнига кўра артикуляцион ўтишлар ва уларни тўлдирувчи икки аъзоли консонант бирикмалар рус тилида ундошларнинг қаттиқ-юмшоқлигини, қорақалпоқ тилида эса сингармоқаттиқсингармоюмшоқлигини ҳисобга олган ҳолда сифат-миқдор жиҳатдан таҳлил ўтказилди; 4) ундошларнинг ҳосил бўлиш ўрнига кўра артикуляцион ўтишлар ва икки аъзоли консонант бирикмалар тўлдирилиши, қўлланиш сурати, эквивалентлиги ва ноэквивалентлиги нуқтаи назаридан қиёсий таҳлил қилинди.
Амалий аҳамияти: тадқиқот материаллари олий таълим муассасаларининг ўқув жараёнида рус, қорақалпоқ, қиёсий тилшунослик фанлари бўйича маъруза ва семинар машғулотларини тайёрлаш ва ўтказилишида, фонетика ва фонология фанларидан дарслик ва услубий қўлланмалар яратишда ҳамда махсус луғатлар тайёрлашда фойдаланилиши мумкин.
Татбиқ этиш даражаси: тадқиқот натижалари Қорақалпоқ давлат университети ва Нукус давлат педагогика институти факультетларида “Қиёсий тилшунослик”, “Рус тили”, “Қорақалпоқ тили” фанлари бўйича ўқув дастурларида амалиётга жорий қилинди.
Қўлланиш соҳаси: қиёсий тилшунослик, рус ва қорақалпоқ тилларининг фонетикаси ва фонологияси, қорақалпоқ талабаларини рус тилига ўргатишда ва рус талабаларнинг қорақалпоқ тилини ўрганишида қўлланилади.
Тадкикот обьскти: инглиз, узбек ва рус антропонимларнинг функционал, жихати;
Ишнинг максади: инглиз, узбек ва рус антропонимларнинг функционал белгиларини илмий
тилларидаги
тилларидаги
тадкик этиш
натижасида улардаги изоморфизм ва алломорфизмларни аниклаш.
Тадкикот методлари: киёсий -типологик метод, дистрибутив метод ва
контекстуал таҳлил.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: 1) ишда илк бор уч (инглиз, узбек ва рус) тилларда шахени агаш жараёни отнинг номинатив функциялари асосида ва социал майдондан фойдаланиб тадкик килинди; 2) киёсланаётган тилларда детерминант категориясининг ўзига хослиги аникланди; 3) антропонимларнинг номинатив функцияси ва оила хамда маьмурий социал майдонлар орасидаги коррсляцион муносабатлар аникланди; 4) инглиз, узбек ва рус тилларида антроионимик формулалар ва антропонимлар сигналларидаги изоморфизм ва алломорфизм аникланди.
Амалий ахамияти: тадкикот натижалари бакалавриат ва магистратурада инглиз, узбек ва рус тиллари лсксикологиясидан хамда киёсий- типологик тилшуносликдан маьруза ва махсус курсларни ўқишда кўлланилиши мумкин. Шунингдек, таржима амалиёти ва айниқса, бадиий матнларни таржима килишда хамда социолингвистика, номинация назариясидан маьрузалар ўкишда ишлатилиши мумкин.
Тадбик этиш даражаси: тадкикот натижалари Мирзо Улугбек номидаги Узбекистан Миллим Университетининг хорижий филология факулыстида Инглиз тили лексикологияси, Амалий инглиз тили, Таржима назарияси ва амалисти ва Қиёсий- типологик тилшунослик курсларини ўқитишда кўлланилмокда.
Қўлланиш сохаси: умумий ва киёсий -типологик тилшунослик, номинация назарияси, тадбикий тилшунослик, тилларга амалий ўргатиш.
Мактабгача таълим ташкилоти тарбияланувчиларига таълим беришда визуал технологиялардан фойдаланишнинг афзалликлари, метод ва усуллари келтириб ўтилган, жумладан, кузатиш усули, иллюстрация усули, намойиш усули (аудио, ви
део, матн, графика ва анимация эффектлари) ёритиб берилган.
Тадқиқот объектлари: ахборот технологиялари ривожланиши жараёнида инглиз тилидаги грамматик нормативларнинг пайдо бўлиш ва шаклланиш принциплари.
Ишнинг мақсади: ахборот технологиялар ривожланиши жараёнида грамматик нормативлардаги ўзгаришларни тахдил этиш, юқори технологиялардаги кашфиётларнинг грамматик нормативларга таъсирини аниклаш, анъанавий нормативларга киёслаш орқали имкониятларини кўрсатиб бериш.
Тадқиқот методлари: баён килиш методи, киёслаш методи, эксперт-аналитик метод, кузатув методи.
Олинган натижалар ва уларинг янгилиги: грамматик нормативларни ахборот технологиялари соҳасидаги кашфиётлар нуқтаи назаридан ўрганиш умумий ва татбиқий тилшунослик, тилшунослик тарихи, матн тилшунослиги, тил ўқитиш методикаси соҳаларидаги эришган ютуқларни янгича тахдил қилишга олиб келди, электрон грамматик норматив табиати очиб берилди, янги турдаги грамматик нормативларни яратишга назарий асос солинди.
Амалий ахам пяти: тадкиқот натижалари интерактив электрон дарсликларни яратишда, татбиқий тилшунослик, тилшунослик тарихи, матн тилшунослиги ва умумий тилшунослик фанларидан маъруза ўқишда ишлатилиши мумкин.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: тадқиқотнинг асосий натижалари ва ғоялари диссертант томонидан чоп этилган илмий мақолаларда, илмий анжуманлардаги чикишларда ўз аксини топтан. Бундан ташқари Узбекистан Республикаси Президента ҳузуридаги Давлат ва жамият қурилиши академияси ва Олий бизнес мактабида инглиз тили фанини ўқитишда фойдаланилмокда.
Қўлланиш сохаси: янги турдаги грамматик нормативларни яратишда олиб борилаётган изланишлар интерактив электрон дарслик яратишда, тадқикот натижалари умумий тилшунослик, тилшунослик тарихи, тил назарияси, инглиз тили амалиёти курсларида асосий манбаа сифатида қўлланилиши мумкин.
Тадқиқот объекти: инглиз ва ўзбек тилларидаги инсоннинг ташки кўринишини тасвирловчи қўшма сўзлар.
Тадқиқотнинг максади: инглиз ва ўзбек бадиий матнларидаги инсон ташқи кўринишини тасвирловчи қўшма сўзларнинг лингвокультуралогик ва гендер хусусиятларини тадқик қилиш.
Тадқиқот методлари: компонент таҳлил методи, контекстуал таҳлил методи, статистик метод ва лингвокультуралогик тахдил методи.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги. Ишда: 1) инсон ташки кўринишини тасвирловчи кўшма сўзлар хар томонлама ва комплекс равишда тавсифланди; 2) инсон ташки кўринишини характерловчи кўшма сўзларнинг лингвокультуралогик ва гендер жиҳатларига кўра моҳияти очиб берилди; 3) инсон ташки кўринишини характерловчи кўшма сўзларнинг миллий-маданий ўзига хослиги кўриб чиқилди; 4) қўшма сўзлар лингвокультурема сифатида кўриб чиқилди; 5) инсон ташқи кўринишини тасвирловчи кўшма сўзларда стилистик услублар ва метафорик номинацияларнинг тутган ўрни ўрганилди ва б.
Амалий ахамияти: тадкиқот натижаларидан инглиз тили лексикологияси, стилистикаси, шунингдек, тилларнинг қиёсий типолоогияси, лингвокультуралогия фан ва курслари бўйича маърузаларни ўқишда, диссертация, дарслик ва ўкув кўлланмаларини ёзишда фойдаланиш мумкин.
Татбиқ этиш даражаси: тадқиқот натижалари ЎзДЖТУ таржимонлик ва инглиз филологияси факультетларида ўқитиладиган қиёсий стилистика, матн интерпретацияси, қиёсий типология, лекискология каби фан ва курслар бўйича маъруза ва амалий машғулотлар жараёнига татбиқ қилинган.
Қўлланиш сохаси: умумий тилшунослик, стилистика, қиёсий тилшунослик, когнитив тилшунослик, лингвокультуралогия, матн интерпретацияси, гендершунослик.
Maqolada milliy tarbiya indikatorlarini qadriyatlar tizimini modellashtirish vositasida takomillashtirishga eʼtibor qaratilgan. Xususan, milliy va umuminsoniy qadriyatlar tizimi tarixiy-metodologik kontekstda oʻrganilgan boʻlib, muallif zardoʻshtiylik madaniyati, islom dini va hozirgi zamon ijtimoiy-madaniy meʼyorlari asosida tahlil qilingan. Muallif tomonidan maʻnaviy tarbiya indikatorlarini shakllantirish modeli ishlab chiqilgan va model tajriba-sinovdan oʻtkazilgan. Maqolada tajriba-sinov ishlari natijalari tahlil qilingan va milliy tarbiya indikatorlarini modellashtirish asosida takomillashtirishga oid taklif va tavsiyalar taqdim etilgan.
Тадкиқог объектлари: компьютсрда ўқитиш технологияси; автоматлаштирилган тренажер-ўқитиш тизимлари; мураккаб технологии жараёнлар ва ишлаб чиқаришни бошкаришнинг технологии объектлари.
Ишнинг максади: ўқитиладиганларнинг индивидуал хусусиятларига ва таълим стандартларининг талабларига мослашиш самарадорлигини оширадиган узлуксиз технологии жараёнли ишлаб чиқариш иорхоналарининг опсратив-диспстчер ходимларини тайёрлаш учун ахборотни тестли назорат қилиш, тахлил қилиш ва тавсифлашнинг иенгайтирилган фунициялари бўлган иогнитив автоматлаштирилган тренажер-ўқитиш тизимларини куриш принциплари, мстодлари ва усулларни ишлаб чикиш.
Тадкиқот методлари: иимё-технологии жараёнлар ва аппаратларни математик" моделлаштириш аппарата, автоматик бошкарувнинг замонавий назарияси, когнитив инжиниринга ва маълумотларни статистик қайта ишлаш принциплари ва мстодлари.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: Диссертация иши натижаларининг илмий янгилиги “Ишлаб чикариш жараёнларини автоматлаштириш” предметли сохада билимларни тестли назорат қилишнинг кснгайтирилган функциялари бўлган намунавий АТЎТни амалга оширадиган илмий-услубий тренажер платформани ишлаб чиқишнинг мухим халк хўжалиги вазифаларини назарий умумлаштириш ва хал қилишдан иборат.
Амалий аҳамияти: ишнинг амалий аҳамияти шундан иборатки, дисссртацияда кўриб чиқилган вазифалар кимёда, нсфтни қайта ишлашда, саноати ва бошка сохаларда жараёнларнинг кснг класси учун автоматлаштирилган тренажер ўкитиш тизимларини ишлаб чиқиш ва АТУТ замонавий талабларига жавоб бсрадиган амалий жорий қилинишини амалга ошириш самарали утказилиш имконини бсради.
Тагбик лиш даражаси ва иктисодий самарадорлиги: Тадқиқотлар ва ишланмалар натижалари “Кимё автоматика” ОАЖ (Тошкент шахри), Тошкент давлат техника университета фойдаланилади.
Қўлланиш (фондаланиш) сохаси: Техник олий ўкув юртларидаги ва саноат ишлаб чикариш корхоналарининг мутахассисларини тайёрлиш ва кайта тайёрлаш тизимдаги ўкув жараёнлари.
Клинико-функционал отсенка натижалари комплексли лечения глаукомной оптик нейропатияларни қўллаш дори танакан в виде эндоназалного электрофореза ва сочетани с электростимулятсией учун даннйм оптической когерентной томография ва допплерового углеводород у. Материаллар ва методлар: обследованй 43 болнйҳ (74 глаза) с глаукомной оптик нейропатий возрасте от 58 то 76 лет. Резултатй: исползованнйй метод эффективно задерживаэт развитие атрофидаи зрителного нервва и, наряду с улуччением зрителнйх функция, удлиняет положителнйй эффект асосий лечения, что нашло своэ подтвержковие в достовергеном улппасеновического доствонического улппасениче. Вйводй: предложеннйй метод позволит повйсит эффективност лечения болнйх компенсацияланган открйтоуголной глаукомой ва улучшит прогноз по зрению ва качество реалитационнйҳ мероприятий.
Тадқиқод мақсади. Анъанавий ингаляцион усули ва VIMA (Volatile Induction and Maintenance Anesthesia)
анестезиясини қўллаш усули ва янги VIMA техникасини севофлуранли икки болюсли индукцияда қўллаш билан
болаларда қўзғалиш, брадикардия ва ажитация ривожланишининг частотасига таъсирини солиштириш.
Материал ва услублар. Тошкент педиатрия тиббиёт институти клиникасида тадқиқотлар олиб борилди. Тадқиқотлар ретроспектив ва истиқболли ҳисобланади. Турли урологик, хирургик ва офтальмохирургик патологияли неврологик симптоматикаси бўлган болаларда севофлуран (анъанавий VIMA техникаси) билан 245 анестезиологик амалиётнинг клиник таҳлили ўтказилди.
Натижалар. VIMA усули севофлураннинг анестезияга индукцияни икки марта болюс қилиш техникаси
прекондицирланган натижани таъминлайди ва брадикардия ривожланиш частотасини, шунингдек болалардаги қўзғалувчанликни ва ажитацияни минималлаштиради. Бизнинг фикримизча, ингаляцион анестезиянинг ушбу усулини қўллаш истиқболлидир, унинг тадқиқотларини давом эттириш зарур.